دانشنامه سیب دانشنامه سیب ! دکوراسیون داخلی، پزشکی و زندگی روزمره
شاید این مطالب برایتان مفید باشد
بالکن به عنوان یکی از فضاهای مفید و کاربردی در ساختمان، امروزه کاربرد فراوانی دارد. بالکن به فضای بازی گفته می‌شود که در طبقات مختلف ساختمان ایجاد می‌گردد و مشرف به فضای بیرون از ساختمان است. اجرای صحیح بالکن نیازمند آگاهی از نکات فنی و مقررات ساختمانی است. در این مقاله به بررسی تعریف دقیق بالکن و نحوه اجرای آن در ساختمان‌ها می‌پردازیم. ابتدا تعریف و ویژگی‌های بالکن مورد بحث قرار می‌گیرد. سپس نکات مربوط به طراحی، انتخاب مصالح، مراحل اجرا و رعایت استانداردها در ساخت بالکن تشریح می‌شود. در نهایت نیز به کاربردها و مزایای بالکن در ساختمان‌ها اشاره خواهد شد.
آشنایی با تعریف بالکن در ساختمان
انواع مختلف بالکن یا ایوانک که به عنوان فضای نیمه باز یا اصطلاحا فضای تنفس آپارتمان‌ها شناخته می‌شوند، می‌توانند بسیاری از مشکلات مربوط به خانه‌ها را از بین ببرند. برای مثال بالکن‌ها به میزان قابل قبولی تنگناهای مربوط به متراژ کم آپارتمان‌ها، کمبود نور و مانند آن را جبران می‌سازند. این مکان‌ها بدین ترتیب قادر هستند که حس دلنشینی را به ساکنین واحدهای مسکونی کوچک منتقل کنند. با این وجود، امروزه در شهرهای مختلف به ویژه شهرهای بزرگ تعداد ساختمان‌های بلند مرتبه بدون ایوانک با متراژ پایین رو به افزایش است. این موضوع مشکلات بسیاری را برای ساکنین واحدهای آپارتمانی به همراه دارد.
به جرات می‌توان گفت که ملحقاتی مانند بالکن و تراس در ساختمان یک مزیت بزرگ برای زندگی محسوب می‌شوند. به همین دلیل، بهتر است که در هنگام خرید خانه، به ویژه خانه‌هایی با مساحت پایین، اهمیت بیشتری برای این نوع فضاها قائل گردید. در واقع به شما توصیه می‌کنیم که وجود بالکن، تراس یا ایوان را به عنوان یکی از فاکتورهای مهم در زمان خرید خانه در نظر داشته باشید.
آیا بالکن در ساختمان ها انواع و اشکال مختلفی دارد؟
ایوانک‌ها نیز مانند سایر ملحقات ساختمانی انواع و اقسام گوناگونی دارند و به شکل‌های مختلف ساخته می‌شوند. در ادامه با انواع بالکن در خانه‌ها آشنا می‌شوید.
بالکن واقعی
عبارت بالکن واقعی بیانگر همان تصویری است که بسیاری از افراد از چنین فضاهایی دارند: یک سکو بیرون زده از بنا به همراه نرده‌هایی که مکانی امن را برای استفاده از فضای باز مهیا می سازند. این نوع از ایوانک‌ها به اندازه کافی بزرگ هستند و رفت‌وآمد، چیدن مبلمان و استراحت در آن‌ها به راحتی انجام می‌شود. ایوانک‌های واقعی را معمولا از طبقه دوم ساختمان‌ها به بعد احداث می‌کنند.
بالکن سرپوشیده
ایوانک‌های سرپوشیده و همچنین نیم اشکوب از نظر فنی بالکن محسوب نمی‌شود، در حالی که ساخت آن‌ها بسیار به ساختار انواع واقعی شبیه است. در واقع هر دو نوع ایوانک، یک سکوی مرتفع را برای دسترسی به بخش خارجی بنا فراهم می‌کنند.
بالکن نیم اشکوب
ایوانک نیم اشکوب برخلاق انواع دیگر برای داخل خانه طراحی شده و به عنوان یک طبقه کوچک بین دو طبقه اصلی (طبقه همکف و اول) در ساختمان در نظر گرفته می‌شود. این نوع مکان اصولا یک سکو با فضای بزرگ است که یک طرف آن با دیوار احاطه خواهد شد. در حالی که نرده‌های محافظ طرف دیگر ایوانک به دیوارهای اطراف متصل می‌گردند. این مکان‌ها محلی مناسب برای دفتر کار خانگی یا قرار دادن کاناپه‌های مخصوص مهمان هستند.
بالکن مصنوعی
بالکن‌های مصنوعی به منظور افزایش جذابیت نمای بیرونی خانه از نرده‌های متعدد ساخته می‌شوند. این نرده‌ها می‌توانند از جنس‌های مختلف همچون شیشه یا آهن فرفورژه باشند. همچنین هیچ سطح و سکویی در فضای خارجی برای این نوع از ایوانک در نظر گرفته نخواهد شد. در حقیقت، نرده‌های این بخش در هنگام باز بودن پنجره‌ها مانع از سقوط افراد یا اشیاء می‌گردند.
بالکن کاذب
ایوانک‌های کاذب دارای یک نرده هستند که از درب بازشونده موجود در طبقات بالایی ساختمان محافظت می‌کند. برای ساخت این نوع ایوانک تنها یک سکوی بسیار کوچک 10 تا 15 سانتی‌متری اختصاص داده می‌شود. این سکو به شما اجازه باز کردن اندک درب و پنجره اتاق های داخلی و لذت بردن از نور و هوای تازه را می دهد.
آیا تفاوت بالکن، تراس و ایوان را می دانید؟
ایوان، تراس و بالکن همگی به فضاهای نیمه باز اشاره دارند که با حضور در این بخش‌ها می‌توان بر حیاط یا منظره بیرونی تسلط خوبی داشت. اگرچه گاهی اوقات این مفاهیم را به جای یکدیگر به کار می‌برند، اما آن‌ها با یکدیگر تفاوت‌هایی دارد. در این بخش از مقاله تعریف و نحوه اجرای بالکن در ساختمان به تشریح تفاوت‌های این سه مفهوم می‌پردازیم.
بالکن چیست؟
بالکن یا ایوانک بر اساس مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، سطحی است که از دو یا سه طرف در مجاورت مستقیم با هوای آزاد قرار گرفته باشد. همچنین زیر این نوع فضا نباید با استفاده از سطح بسته‌ای اشغال شده باشد. بر اساس این تعریف، بالکن کم عرض ایوانکی است با عرض کمتر از 0.50 متر و با طولی حداکثر برابر با اندازه عرض پنجره‌ای که تا کف امتداد دارد.
به زبان ساده می‌توان گفت که ایوانک بخشی از ملحقات آپارتمان و فضای مسقف آن است که حداقل یک طرف آن رو به گذر است. در این مکان، قسمت‌های بسته شامل نیم دیوار، نرده یا ترکیبی از این دو هستند.
تراس چیست؟
تراس یا بهار خواب از دیدگاه معماری، به فضایی الحاق شده به آپارتمان و غیر مسقف گفته شده و جزو مشاعات قرار دارد. مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، تراس یا مهتابی را سطح روبازی از بنا در نظر گرفته که بام، بخش‌هایی از طبقه زیرین است. به یاد داشته باشید که مساحت تراس برخلاف مساحت ایوانک در هنگام محاسبه مساحت آپارتمان لحاظ نمی‌شود. در صورتی که قسمتی از ایوانک در طبق اول غیر مسقف باشد، آن قسمت تراس و قسمت مسقف بالکن نامیده خواهد شد.
ایوان چیست؟
بنابر تعریف ارائه شده در مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، ایوان مکانی مسقف است که از یک طرف مستقیما با هوای آزاد در ارتباط است. در واقع، ایوان فضایی بلندتر از اطراف خود برای نشستن ساکنین فراهم می‌آورد. البته در آپارتمان‌ها غالبا ایوان وجود ندارد. ایوان را می‌توان یکی از ملحقات ساختمانی معماری ایرانی دانست که نوع بدون سقف آن بهارخواب نام دارد. همچنین در معماری ایرانی به نوع دیگر ایوان با ستون‌های متعدد در جلو و ارتفاعی برابر با سقف و کم عرض، رواق گفته می‌شود.
الگوی طراحی ایوان از چادرهای بیابان گردان دوره اشکانیان الهام گرفته شده است و در آن تنها از در ورود و خروج، امکان تردد وجود دارد.
قوانین و ضوابط مربوط به اجرای بالکن در ساختمان
به یاد داشته باشید که اجرای ایوانک در گذرها باید بر اساس طرح تفصیلی صورت گیرد و هنگام ساخت آن باید قوانین را به طور کامل رعایت کرد. برای مثال، در گذرهایی با عرض 10 تا 12 متر با لحاظ 4 متر ارتفاع، می‌توانید مجوز ساخت 50 سانتیمتر ایوانک را از شهرداری دریافت نمایید. این در حالی است که احداث 80 سانتیمتر ایوانک با رعایت 4 متر ارتفاع در گذرهای 12 تا 20 متر بلامانع است. همچنین شما می‌توانید در گذرهای 20 متر به بالا نیز با احتساب 4 متر ارتفاع، 120 سانتیمتر بالکن بسازید. در صورت عدم رعایت این ضوابط، در کمیسیون ماده 100، رای به تخریب ایوانک احداث شده، داده خواهد شد.
مطابق تبصره 4 ماده 100، اگر بالکن بدون پروانه بنا شود، به اندازه یک دهم ارزش معاملاتی ساختمان جریمه خواهید شد. همچنین در این شرایط به دلیل تراکم مازاد نیز باید به اندازه یک دوم تا سه برابر ارزش معاملاتی ساختمان خود جریمه پرداخت کنید. در صورتی که مالک بدون مجوز یا برخلاف مشخصات پروانه اقدام به احداث چنین بخشی کند، در کمیسیون ماده 100، جریمه یا رای تخریب برای او صادر خواهد شد. لازم به ذکر است که عوارض پیش آمدگی ایوانک جزو عوارض صدور پروانه ساختمانی به حساب می‌آید.
قوانین احداث بالکن در شهرداری
ایوانک‌ها علاوه بر اینکه نقش موثری در افزایش زیبایی نمای بیرونی بناها ایفا می‌کنند، نشان‌دهنده شخصیت استفاده‌کننده‌ها از آن فضا هستند. به همین دلیل، قوانینی در شهرداری برای تعریف و نحوه اجرای بالکن در ساختمان تدوین شده که برخی از آن‌ها عبارتند از:
- ایوانک باید به اندازه کافی عریض( بیشتر از 152 سانتیمتر) باشد. این اندازه، فضا و حریم خصوصی کافی را برای ساکنین فراهم می‌آورد.
- ایوانک در صورت خصوصی بودن باید مستقیما به محیط نشیمن خانه دسترسی داشته باشد. البته در صورت امکان دسترسی ایوانک به محیط آشپزخانه نیز ایده خوبی است. اما دسترسی این فضای نیمه باز به باقی مکان‌های خانه باید به طور غیرمستقیم صورت گیرد.
- جهت گیری ایوانک باید به گونه‌ای باشد که در تمام فصل‌های سال، حداقل 30 درصد طول روز، نور کافی دریافت کند.
- پاسیوها و فضاهای باز خصوصی باید به خوبی در ساختمان تعریف شوند. جهت گیری، موقعیت و طراحی این مکان‌ها باید یک حریم خصوصی از باقی واحدهای مسکونی، پیاده‌روهای مجاور و مکان‌های رانندگی به وجود آورد.
- سقف چنین فضاهایی باید کاملا درزبندی و عایق شده باشد و نباید تنها به مجرای تهویه هوا مجهز باشد.
- انواع مختلف فضای نیمه باز باید به نور مصنوعی قابل کنترل از داخل مجهز باشند. همچنین حداقل دو کلید و پریز ضد آب نیز باید برای این مکان‌ها در نظر گرفته شود.
- دیوارهای ایوانک‌ها باید به گونه‌ای باشند که مکان مورد نظر را از دید واحدهای مجاور مصون داشته و یک حریم خصوصی امن ایجاد کنند.
- مساحت ایوانک ساختمان‌ها باید حداقل 365 سانتیمتر باشد. سطح کف این مکان‌ها باید حداقل 9 متر مربع بوده و مابقی آن به باغچه یا چمن اختصاص یابد.
- کف مکان‌های خصوصی باید هموار و بدون تغییر سطح غیرمنتظره باشد. همچنین در صورت استفاده از پله باید از نرده برای ایمن سازی آن‌ها استفاده کنید.
سخن آخر
بالکن به فضای باز و مشرف به بیرون در ساختمان‌ها گفته می‌شود که معمولاً در طبقات بالاتر ساخته می‌شود. اجرای بالکن نیازمند رعایت مقررات ساختمانی و اخذ مجوزهای لازم از شهرداری است. در طراحی بالکن باید به مسائلی همچون مقاومت سازه‌ای، آب‌بندی، زهکشی، نورگیری و تهویه توجه شود. انتخاب مصالح باید متناسب با شرایط آب و هوایی منطقه باشد. اجرای بالکن مستلزم نصب در و پنجره‌های مناسب و رعایت ایمنی است. پس از اتمام ساخت، لازم است تأییدیه نهایی شهرداری اخذ شود. بالکن‌ها فضایی مناسب برای استراحت و تفریح ساکنان فراهم می‌کنند.
