شب قدر یکی از شبهای عزیز و معنوی در اسلام است که به عنوان شبی خاص و پربرکت در طول ماه مبارک رمضان واقع شده و به تمام مسلمانان فرصتی برای عبادت، توبه و طلب آمرزش از خداوند میدهد. این شب بر اساس روایات دینی بهعنوان شبی تعیین شده است که قرآن کریم در آن نازل شده و به اهمیت ویژهای برخوردار است. شب قدر دارای فضیلت و برکتهای فراوانی است و به خصوص در این شب، عبادات و دعاها با اهمیت ویژهای مورد تاکید قرار دارد. مسلمانان در این شب به تلاوت قرآن، دعا، توبه، استغفار، زیارتنامهها و انجام عبادات مختلف مشغول میشوند. مقام شب قدر به قدری است که به انجام عبادات در این شب ارزش ویژهای داده میشود. از اهمیتها و منافع شب قدر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- آمرزش گناهان: شب قدر به خصوص زمانی است که خداوند به عبادات و توبهها پاسخ میدهد و گناهان انسان را آمرزش میدهد.
- برکت در زندگی: عبادت در شب قدر باعث میشود که برکت و رونق به زندگی فردی و اجتماعی اضافه شود.
- دوری از عذاب دوزخ: به گفته روایات، کسانی که شب قدر را به عبادت میپردازند، از عذاب دوزخ دور میمانند.
- تحقق حاجات: انجام دعا و توبه در شب قدر میتواند به تحقق حاجات و آرزوهای انسان کمک کند.
- ارتقاء روحیه: عبادت در شب قدر باعث ارتقاء روحیه و ایمان انسان میشود و به او انرژی میبخشد.
شب قدر یک فرصت عظیم برای انجام عبادات و دعاهاست و مسلمانان در این شب با انجام اعمال خاصی به سوی فضایل و برکات آن پیشرفت میکنند. این اعمال به دو دسته تقسیم میشوند:
- اعمال مشترک در تمام شب های قدر
- اعمال جداگانه شب 19، 21 و 23 شب های قدر
اعمال مشترک در شب های قدر
- نماز: خواندن ۲ رکعت نماز که در هر رکعت بعد از حمد هفت مرتبه سوره توحید را خوانده و بعد از نماز هفتاد مرتبه «استَغفِرُالله وَ اَتوبُ اِلَیهِ» گفته شود. علاوه بر این صد رکعت نماز بخوانید، به این صورت که در هر رکعت پس از سوره حمد ده مرتبه سوره توحید را بخوانید.
- قرآن خوانی: قرآن مجید را باز کرده و در مقابل خود بگذارید و دعای اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِکِتَابِکَ الْمُنْزَلِ وَ مَا فِیهِ وَ فِیهِ اسْمُکَ الْأَکْبَرُ وَ أَسْمَاؤُکَ الْحُسْنَى وَ مَا یُخَافُ وَ یُرْجَى أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ عُتَقَائِکَ مِنَ النَّارِ را بخوانید و بعد از آن حاجت خود را از خدا بخواهید، همچنین قرآن مجید را روی سر بگذارید و بگویید اللّهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِیهِ وَ بِحَقِّکَ عَلَیْهِمْ فَلَا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّکَ مِنْکَ، سپس ده مرتبه بگویید بِکَ یَا اللّهُ و ده مرتبه «بِمُحَمَّدٍ» و ده مرتبه بِعَلِیٍّ و ده مرتبه بِفَاطِمَةَ و ده مرتبه بِالْحَسَنِ و ده مرتبه بِالْحُسَیْنِ و ده مرتبه بِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ و ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ و ده مرتبه بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ و ده مرتبه بِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ و ده مرتبه بِعَلِیِّ بْنِ مُوسَى و ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ و ده مرتبه بِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ و ده مرتبه بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ و ده مرتبه بِالْحُجَّةِ، سپس هر حاجتی را که دارید، بگویید.
- دعا و توبه: خواندن زیارتنامهها و ادعیه مخصوص این شب مانند دعای جوشن کبیر، ریارت عاشورا و دعای ابوحمزه ثمالی. توبه و استغفار از گناهان گذشته نیز در هر سه شب باید انجام شود.
- صدقه و خیریه: اهدای صدقه و انجام اعمال خیریه به نیت حضرت معصوم (ع) و به نیت تحقق حاجات
در این شبهای مبارک، اعمال زیر نیز سفارش شده است:
- خواندن ۲ رکعت نماز برای سلامتی امام زمان (عج) و تعجیل در ظهور آن حضرت
- خواندن ۲ رکعت نماز برای شادی روح همهی درگذشتگان و اسیران خاک و ۲۵ بار گفتن ذکر اللهم اغفرلی لجمیع المومنین و المومنات و المسلمین و المسلمات
- خواندن ۲ رکعت نماز تقدیم به اهل بیت پیامبر(ص) و خواندن دعای توسل
- خواندن ۲ رکعت نماز حضرت زهرا(س): در رکعت اول بعد از حمد صد مرتبه سوره قدر و در رکعت دوم بعد از حمد صد مرتبه سوره توحید
- خواندن سورههای مبارک دخان و قدر
اعمال شب نوزدهم ماه مبارک رمضان
این شب با عظمت آغاز شب هاى قدر است و شب قدر آن شبى است که در طول سال، شبى به خوبی و فضلیت آن یافت نمى شود. در ادامه توضیحی درباره اعمال این شب آمده است:
- استغفار و توبه: صد مرتبه گفته شود: “اَستَغفُرِاللهَ رَبی وَ اَتوبُ اِلَیه”. در این شب، طلب آمرزش از خداوند و توبه از گناهان گذشته و قرار دادن نیت برای اصلاح زندگی بسیار مؤثر است.
- لعن کنندگی قاتلان امیرالمومنین (علیهالسلام): صد مرتبه گفته شود: “اَللّهُمَّ العَن قَتَلَةَ اَمیرَالمومنینَ”. این دعا به توصیهای برای لعن کنندگی و تنقید به کسانی که به فتنه و تهدید به امام علی (ع) باعث شهادت او شدهاند، انجام میشود.
- خواندن دعاهای مناسب: ممکن است دعاهایی که در منابع دینی ذکر شدهاند، در این شب خوانده شوند. این دعاها میتوانند شامل دعاهایی باشند که در مفاتیح (مجموعه دعاهای معتبر در شبهای قدر) آمدهاند.
مهم است بدانید که این اعمال و دعاها به منظور طلب برکت، آمرزش و ارتباط با اهل بیت و پروردگار انجام میشوند، همچنین قبل از انجام هر یک از این اعمال، بهتر است با منابع دینی و فقهی معتبر مشورت کنید تا به درستی و بدون اشتباه انجام شوند.
اعمال شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان
- دعا های زیر را بخوانید:
یا مُولِجَ اللَّیْلِ فِی النَّهارِ وَ مُولِجَ النَّهارِ فِی اللَّیْلِ وَ مُخْرِجَ الْحَیِّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ مُخْرِجَ الْمَیِّتِ مِنْ الْحَیِّ یا رازِقَ مَنْ یَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ یا اَللّهُ یا رَحْمنُ یا اَللّهُ یا رَحیمُ یا اَللّهُ یا اَللّهُ یا اَللّهُ لَکَ الاْسْماءُ الْحُسْنی وَالاْمْثالُ الْعُلْیا وَالْکِبْرِیاءُ وَالا لآءُ اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تَجْعَلَ اسْمی فی هذِهِ اللَّیْلَةِ فِی السُّعَداءِ وَ رُوحی مَعَ الشُّهَداءِ وَ اِحْسانی فی عِلِّیّینَ وَاِساَّئَتی مَغْفُورَةً وَاَنْ تَهَبَ لی یَقینَاً تُباشِرُ بِهِ قَلْبی وَ اِیماناً یُذْهِبُ الشَّکَّ عَنّی وَ تُرْضِیَنی بِما قَسَمْتَ لی وَ آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَفِی الاْخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النّارِ الْحَریقِ وَ ارْزُقْنی فیها ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ وَالرَّغْبَةَ اِلَیْکَ وَالاِْنابَةَ وَ التَّوْفیقَ لِما وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ الِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَعَلَیْهِمُ السَّلامُاَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَاقْسِمْ لی حِلْماً یَسُدُّ عَنّی بابَ الْجَهْلِ وَ هُدیً تَمُنُّ بِهِ عَلَیَّ مِنْ کُلِّ ضَلالَةٍ وَغِنیً تَسُدُّ بِهِ عَنّی بابَ کُلِّ فَقْرٍ وَ قُوَّةً تَرُدُّ بِها عَنّی کُلَّ ضَعْفٍ وَ عِزّاً تُکْرِمُنی بِهِ عَنْ کُلِّ ذُلٍّ وَ رِفْعَةً تَرْفَعُنی بِها عَنْ کُلِّ ضَعَةٍ وَاَمْناً تَرُدُّ بِهِ عَنّی کُلَّ خَوْفٍ وَ عافِیَةً تَسْتُرُنی بِها عَنْ کُلِّ بلاءٍ وَ عِلْماً تَفْتَحُ لی بِهِ کُلَّ یَقینٍ وَ یَقیناً تُذْهِبُ بِهِ عَنّی کُلَّ شَکٍّ وَ دُعاءً تَبْسُطُ لی بِهِ الاْجابَةَ فی هذِهِ اللَّیْلَةِ هذِهِ السّاعَةِ السّاعَةِ السّاعَةِ السّاعَةِ یا کَریمُ وَ خَوْفاً تَنْشُرُ لی بِهِ کُلَّ رَحْمَةٍ وَ عِصْمَةً تَحُولُ بِها بَیْنی وَبَیْنَ الذُّنُوبِ حَتّی اُفْلِحَ بِها عِنْدَ الْمَعْصُومینَ عِنْدَکَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ - صد بار ذکر اللهم العن قتلة امیرالمومنین بگویید.
- در این شب صلوات بسیار بفرستید.
- صد مرتبه اَستَغفُرِاللهَ رَبی وَاَتوبُ اِلَیه بگویید.
- هر شب از شب بیست و یکم این دعا را بخوانیداللّهُمَّ إِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتابِکَ الْمُنْزَلِ: ﴿شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدیً لِلنّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ﴾ فَعَظَّمْتَ حُرْمَهَ شَهْرِ رَمَضانَ بِما أَنْزَلْتَ فِیهِ مِنَ الْقُرْآنِ وَخَصَصْتَهُ بِلَیْلَهِ الْقَدْرِ وَجَعَلْتَها خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ. اللّهُمَّ وَهذِهِ أَیَّامُ شَهْرِ رَمَضانَ قَدِ انْقَضَتْ، وَلَیالِیهِ قَدْ تَصَرَّمَتْ، وَقَدْ صِرْتُ یَا إِلهِی مِنْهُ إِلی مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّی وَأَحْصی لِعَدَدِهِ مِنَ الْخَلْقِ أَجْمَعِینَ، فَأَسْأَلُکَ بِما سَأَلَکَ بِهِ مَلائِکَتُکَ الْمُقَرَّبُونَ، وَأَنْبِیاؤُکَ الْمُرْسَلُونَ وَعِبادُکَ الصَّالِحُونَأَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَفُکَّ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ، وَتُدْخِلَنِی الْجَنَّهَ برَحْمَتِکَ، وَأَنْ تَتَفَضَّلَ عَلَیَّ بِعَفْوِکَ وَکَرَمِکَ، وَتَتَقَبَّلَ تَقَرُّبِی، وَتَسْتَجِیبَ دُعائِی، وَتَمُنَّ عَلَیَّ بِالْأَمْنِ یَوْمَ الْخَوْفِ مِنْ کُلِّ هَوْلٍ أَعْدَدْتَهُ لِیَوْمِ الْقِیامَهِ. إِلهِی وَأَعُوذُ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ، وَبِجَلالِکَ الْعَظِیمِ أَنْ یَنْقَضِیَ أَیَّامُ شَهْرِ رَمَضانَ وَلَیالِیهِ وَلَکَ قِبَلِی تَبِعَهٌ أَوْ ذَنْبٌ تُؤاخِذُنِی بِهِ، أَوْ خَطِیئَهٌ تُرِیدُ أَنْ تَقْتَصَّها مِنِّی لَمْ تَغْفِرْها لِی، سَیِّدِی سَیِّدِی سَیِّدِی، أَسْأَلُکَ یَا لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ إِذْ لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَإِنْ کُنْتَ رَضِیتَ عَنِّی فِی هذَا الشَّهْرِ فَازْدَدْ عَنِّی رِضیً، وَ إِنْ لَمْ تَکُنْ رَضِیتَ عَنِّی فَمِنَ الْآنَ فَارْضَ عَنِّی یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، یَا اللّهُ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ یَا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ؛ و بسیار بگویید:
یَا مُلَیِّنَ الْحَدِیدِ لِداوُدَ عَلَیْهِ السَّلامُ، یَا کاشِفَ الضُّرِّ وَالْکُرَبِ الْعِظامِ عَنْ أَیُّوبَ عَلَیْهِ السَّلامُ، أَیْ مُفَرِّجَ هَمِّ یَعْقُوبَ عَلَیْهِ السَّلامُ، أَیْ مُنَفِّسَ غَمِّ یُوسُفَ عَلَیْهِ السَّلامُ، صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ کَما أَنْتَ أَهْلُهُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ، وَافْعَلْ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ، وَلَا تَفْعَلْ بِی مَا أَنَا أَهْلُهُ.
اعمال شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان
- خواندن سورههای مبارک عنکبوت، روم و دخان
- هزار مرتبه خواندن سوره قدر
- خواندن دعاهای جوشنکبیر، مکارمالاخلاق و افتتاح
- خواندن دعای فرج
“أَللّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنْ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَعَلى آبائِهِ فِی هذِهِ السَّاعَةِ وَفی کُلِّ ساعَة وَلِیّاً وَحافِظاً وَقائِداً وَناصِراً وَدَلِیلاً وَعَیْناً حَتَّى تُسْکِنَهُ أَرْضَکَ طَوْعاً وَتُمَتِّعَهُ فِیها طَوِیلاً َ” - خواندن ۸ رکعت نماز و طلب استغفار و دعا برای خلق خدا