افراد مختلف، شخصیتها و ویژگیهای شخصیتی متفاوت و پیچیده ای دارند. ویژگیهای شخصیتی، تعیین کننده نحوه واکنش و درک افراد از محیط پیرامون و شناخت آنان از خود است. این ویژگیها در یک شخص سالم، به وی کمک میکنند تا با محیط تطبیق یابد. بروز اختلال در این ویژگیها، سبب ایجاد اختلالات شخصیتی میشود. افراد با ویژگیهای شخصیتی کم تطبیق پذیر، در رفع مشکلات دچار مشکل شده و انعطافپذیری کمتری دارند. یکی از مشکلات مربوط به خروج از حد تعادل، مشکلات روانی مربوط به اختلالات شخصیتی از جمله سادیسم است.
اختلال شخصیت چیست؟
اختلال شخصیت به گروهی از مشکلات روانی مانند سادیسم گفته میشود. به واسطه این اختلالات، تصویر افراد از خودشان و یا نحوه واکنش آنان به دیگران، مشکل آفرین میشود. افراد دارای اختلالات شخصیتی، برای درک احساسات و تحمل تشویش و اضطراب با مشکل روبهرو هستند.
آنان عملکردی ناخودآگاه دارند و به سختی احساسات سایرین را درک میکنند. در نتیجه، زندگی خانوادگی، فعالیتهای اجتماعی، کار و تحصیل آنان تحت تاثیر قرار میگیرد. از واکنش های مبتلایان به اختلالات شخصیتی، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- الگوهای عدم اعتماد یا علاقه به سایرین
- بزرگنمایی و اغراق در احساسات یا رفتار
- تفکر یا عملکرد مشوش
سادیسم چیست؟
اصطلاح اختلال شخصیت سادیسم یا SPD نخستین بار در قرن ۱۸ میلادی برای توصیف رفتار یک فرانسوی با نام Marquis de Sade توصیف شد. این واژه که از نام وی برگرفته شده است، به رفتار وی برای لذت بردن از آزار دیگران اشاره دارد. در ابتدا SPD به عنوان یکی از اختلالات شخصیتی، در کتاب مرجع راهنمای آماری و تشخیصی بیماریهای روانی (DSM-III-R) ثبت بود؛ اما به دلیل ملاحظات قانونی و اخلاقی، از کتاب حذف شد.
امروزه لغت سادیسم برای توصیف رفتاری استفاده میشود که به واسطه آن، فرد از رنج فیزیکی، روانی و احساسی دیگران لذت میبرد. مبتلایان به SPD، با قصد لذت و رضایت شخصی، به خود یا دیگران آسیب میرسانند. این آسیبها به صورت عمدی هستند و این موضوع، در درک تمایز SPD با سایر اختلالات شخصیتی مهم است.
انواع مختلف سادیسم
اختلالات شخصیتی انواع مختلفی دارند. همانند سایر اختلالات شخصیت، SPD هم انواع مختلف خود را را دارد. Thedore Milon متخصص اختلالات شخصیتی و فردی شناخته شده در جامعه روانشناسان در قرن ۲۰ و ۲۱ است. او چهار نوع مختلف از SPD را شناسایی کرده و شرح داده است. این دسته بندی با توجه به ویژگی رفتاری برجسته در هر نوع SPD، انجام میگیرد. در هر دسته ویژگی های مشترک با سایر دستهها وجود دارند. مهم ترین ویژگی مشترک همه آنان، لذت شخصی از رنج سایرین است. در ادامه به معرفی انواع سادیسم میپردازیم.
سادیسم از دست دادن کنترل
افراد مبتلا به سادیسم از دست دادن کنترل، افرادی ترسو هستند که احساس ناامنی دارند. آنان از خطرات محتمل به شدت هراسان هستند. همچنین از مواجهه و نزدیک شدن به دیگران پرهیز میکنند. این بیماران، از کاستیهای خود استفاده میکنند تا شجاعتی دروغین از خود نشان دهند؛ در واقع، آنها وانمود میکنند که شجاع هستند. آنان خشونت و بیادبی را دوست ندارند.
این افراد در شرایط سخت و با احساس خطر، در ذهن خود تصاویری خشن میسازند. در نتیجه، برای پیشگیری از آسیب دیدن، ابتدا حمله میکنند. بنابراین افراد ضعیف، بیآزار و کم توان در مقابل این بیماران، بسیار آسیب پذیر هستند. این افراد معمولا ناچار به اطاعت از فرد سادیستیک میشوند.
سادیسم انفجاری
این بیماران، رفتارهایی شدید، ناگهانی، انفجاری و غیرقابل پیشبینی از خود نشان میدهند. اگر تحقیر یا ناامید شوند و یا احساساتشان جریحه دار گردند، کنترل خود را از دست میدهند. آنان در یک لحظه منفجر میشوند و تمام خشم و غضب خود را برسر اطرافیان خالی میکنند؛ البته پس از آن از رفتار خود پشیمان میشوند.
این افراد پس از هر بار شکست، به دنبال انتقام هستند تا دردی که کشیدهاند را جبران کنند. آنان برخی نشانههای اختلال شخصیت مرزی را از خود بروز میدهند. پس از لبریز شدن تحملشان به خشونت روی میآورند و احساسات فروخورده خود را با واکنشهای خشونت آمیز بروز میدهند. بیماران سادیسم انفجاری، به شدت به خیانت حساس بوده و ناامیدی را در زندگی نمیپذیرند.
سادیسم ستمگرانه
افراد مبتلا به سادیسم ستمگرانه، تفکرات منفی از خود نشان میدهند و از وحشیگری و تهدید دیگران، انرژی میگیرند. آنان تشنه قدرتی هستند که بتوانند از آن برای سواستفاده از سایرین، بهره ببرند. سلاح آنان برای رام کردن دیگران، واژگان تیز و سوزناک هستند.
برخلاف SPD از دست دادن کنترل، افراد مبتلا به SPD ستمگرانه، شخصیتی تخریب گر، بدون احساس همدردی و بیرحم دارند. بنابراین قابل درک است که این نوع بیماری، از سایر انواع سادیسم، ترسناکتر باشد. بیماران SPD ستمگرانه، مسئولیت عمل خود را نمیپذیرند و سایرین را متهم میکنند. آنان به وقایع، بار احساسی داده و در ذهن خود در نقش قربانی فرو میروند. اشیا و وسایل پیرامون را تخریب میکنند و مهارشدنی نیستند.
سادیسم اجبارگر
معمولا این نوع از سادیسم را باید در افراد دارای مقامهای بلندپایه جست و جو کرد. به عنوان مثال، ریاست ارگانها و مراکز آموزشی، زندانبانان، افسران پلیس یا مقامات نظامی، ممکن است به این نوع SPD مبتلا باشند. دقت کنید که افراد دارای این مقامات، لزوما به اختلال سادیسم اجبارگر دچار نیستند؛ بلکه مبتلایان به سادیسم اجبارگر عمدتا در چنین مقامهایی شناسایی شدهاند.
این بیماران باور دارند که باید قانون مورد پسند خود را به بقیه تحمیل کنند. آنان تفسیر خاص خود را از قوانین دارند و در مقابل نقض قوانین، روش تنبیه را در پیش میگیرند؛ در واقع، از تنبیه افراد خاطی لذت میبرند. این بیماران حتی آنچه به لحاظ اخلاقی نادرست باشد را نیز اجرا و تحمیل میکنند. زمانیکه که اوضاع بر وفق مرادشان نباشد، خشن میشوند و هدف از این خشونت، سود شخصی است.
نشانه های سادیسم
نشانههای مشترک همه انواع سادیسم عبارت است از:
- لذت بردن از درد و تحقیر دیگران
- آسیب زدن بدون فکر کردن به عواقب آن
- نپذیرفتن مسئولیت اعمال خود
- تصور اینکه آسیب فیزیکی، احساسی و روانی به سایرین مجاز است
- نداشتن کنترل بر تصور صحنه آسیب زدن به سایرین
- انجام اعمال نامتعارف هنگام رابطه جنسی (مانند به زنجیر کشیدن فرد مقابل، کشیدن مو، سیلی زدن، خفه کردن و استفاده از وسایل عجیب)
- میل شدید به زورگویی
درمان اختلال سادیسم
درمان اختلالات شخصیتی بسیار دشوار اما ممکن است. تفکر سادیستیک، سالها و در طی عمر فرد در شخصیت وی رخنه کرده و با وی عجین شده است. بنابراین، این مشکلات به سادگی و به خودی خود برطرف نمیشوند. هر چند میتوان به همه این مشکلات، در طی جلسات متعدد و منظم درمان رسیدگی کرد که البته این کار زمانبر است.
مراجعه به روانشناس
رفتار درمانی به این بیماران کمک میکند. آنها میتوانند آسیبهای ناشی از رفتارشان را بپذیرند و سپس رفتارهای خود را دوباره شکل دهند. موثرترین روشهای درمان، رفتاردرمانی شناختی (CBT) و رفتاردرمانی مناظرهای (DBT) هستند. این روشها به شناخت رابطه احساس و رفتار و ترک رفتار خشونت آمیز کمک میکنند. بیماران مبتلا به سادیسم، به سرعت سفره دل خود را برای درمانگر باز میکنند؛ این ویژگی به روند درمان کمک میکند.
در مورد بیماران سادیستیک توجه به این نکته لازم است که آنان به احساسات سایرین توجهی ندارند، اما درک شناختی از این احساسات در ذهن خود دارند. به این معنا که این احساسات را به رسمیت میشناسند. روانکاوی به این افراد کمک میکند به احساسات و درد سایرین توجه کنند نه آن که از آنها لذت ببرند.
مراجعه به روانپزشک
با توجه به پیچیدگیهای اختلال شخصیت سادیسم، داروی قطعی برای درمان آن وجود ندارد. اما روانپزشک بنا بر تشخیص خود، برای کاهش افسردگی و تشویش بیمار، از دارو استفاده میکند. زمانیکه بیمار بتواند افسردگی و اضطراب خود را مدیریت کند، اختلالات ایجاد کننده SPD نیز از بین میروند. دارو به حفظ تعادل ترکیبات شیمایی در مغز کمک میکند و از این طریق برای بیمار مفید است.